Είναι με ιδιαίτερη χαρά που χαιρετίζω το σημερινό Σεμινάριο που διοργανώνει o Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος, με θέμα την Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς.
Είχα προσκληθεί και συμμετείχα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας μαζί με τον Πανελλήνιο Δικηγορικό Σύλλογο σε σεμινάριο σε σχέση με την ΑΟΖ, τα θαλάσσια σύνορα της Κύπρου και της Ελλάδος και θέλω να αξιοποιήσω τη σημερινή ευκαιρία για να πω πόσο σημαντικά είναι τέτοιου είδους σεμινάρια που απασχολούν την επικαιρότητα. Διότι το θέμα της διαφθοράς είναι ένα από τα θέματα που βρίσκονται πολύ ψηλά στις προτεραιότητες της κυπριακής κοινωνίας. Ένα από τα θέματα που ελπίζω να προκύψει μέσα από τη συζήτηση που θα γίνει στη συνέχεια είναι η γενικότερη αντίληψη που υπάρχει στην κοινωνία, διότι η γενικότερη αντίληψη που υπάρχει στην κοινωνία είναι ότι όλοι όσοι εμπλέκονται στη δημόσια ζωή του τόπου με τον ένα ή τον άλλον τρόπο συνεισφέρουν στο να υπάρχει διαφθορά στον τόπο μας. Όσους νόμους και κανονισμούς και αν κάνουμε όσες αποφάσεις και αν πάρουμε, αν δεν αναστρέψουμε αυτή την αντίληψη στην κοινωνία, σίγουρα δεν έχουμε πετύχει τον στόχο μας.
Υπάρχει και κάτι άλλο που σχετίζεται με τη διαφθορά και θέλω να το αναφέρω. Παρακολουθώντας τους κατά καιρούς δείκτες από το ευρωβαρόμετρο, αν δούμε διαχρονικά τα τελευταία 15-20 χρόνια, η δικαιοσύνη στην Κύπρο ήταν αυτή που ποτέ μα ποτέ δεν αμφισβητείτο, ο θεσμός της δικαιοσύνης ήταν πολύ ψηλά ως αντίδραση της κοινωνίας στους θεσμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας γενικότερα. Και δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, σας προτρέπω να το δείτε, ακόμα και ο θεσμός της δικαιοσύνης στη χώρα μας αμφισβητείται.
Θα ξεκινήσω, λέγοντας ότι η καταπολέμηση της διαφθοράς αποτελεί μια από τις πιο μεγάλες και σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν πολλά κράτη ανά το παγκόσμιο. Στην ΕΕ είναι ένα θέμα που συζητούμε συχνά, και αναφέρομαι και στην προηγούμενη μου ιδιότητα ως Υπουργός Εξωτερικών. Υπάρχουν κράτη μέλη της ΕΕ που αντιμετωπίζουν κάποια περισσότερα προβλήματα και δυσκολίες, άλλα λιγότερα, αλλά είναι κάτι που απασχολεί την ΕΕ.
Η διαφθορά συνιστά απειλή για τα θεμέλια της Δημοκρατίας και είναι μάστιγα που επηρεάζει δυσμενώς κάθε έκφανση της δημόσιας ζωής με οικονομικές, κοινωνικές, και πολιτικές επιπτώσεις. Την ίδια στιγμή, προκαλεί αβεβαιότητα, και πλήττει, ανάμεσα σε άλλα, ανεπανόρθωτα το επιχειρηματικό περιβάλλον, υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητα της χώρας. Είναι κάτι που ακούμε συχνά στην προσπάθεια μας να προσελκύσουμε ποιοτικές ξένες επενδύσεις στην Κύπρο. Καθώς οδηγεί – και για μένα αυτή είναι η μεγαλύτερη απειλή, ο μεγαλύτερος κίνδυνος και η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε – στην άρση της εμπιστοσύνης των πολιτών και του συνόλου της κοινωνίας προς τους θεσμούς και το κράτος, ενισχύει την καχυποψία και την αμφισβήτηση, και απομακρύνει τους πολίτες από τις εκλογικές διαδικασίες και, κατ’ επέκταση, την πολιτική ζωή του τόπου.
Όλα όσα έχω προαναφέρει, καθιστούν αδήριτη την ανάγκη για καταπολέμηση της διαφθοράς που, στην ουσία, ακυρώνει τις αρχές και αξίες ενός ευνομούμενου κράτους. Μέσα στο ίδιο πλαίσιο, αναγκαία είναι και η επικράτηση στην κοινωνία της αντίληψης ότι τέτοια φαινόμενα όχι μόνο δεν είναι αποδεκτά, αλλά και ότι τιμωρούνται αμέσως και υποδειγματικά.
Η ανάληψη, λοιπόν, συγκεκριμένων πρωτοβουλιών προς την κατεύθυνση καταπολέμησης της διαφθοράς και τον καθορισμό σαφών και απτών στόχων για διαμόρφωση ενός γενικού κλίματος πολιτικής λογοδοσίας, αποτελούν προτεραιότητα για τη Διακυβέρνησή μας. Είναι ένα μεγάλο στοίχημα, το οποίο ελπίζω να κερδίσουμε όταν θα κριθούμε στο τέλος της διακυβέρνησης μας.
Η ψήφιση των τριών νομοθετημάτων του 2022, συγκεκριμένα, του Νόμου για τη Σύσταση και Λειτουργία της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς, του Νόμου για τη Διαφάνεια στις Διαδικασίες Λήψης Δημοσίων Αποφάσεων και Συναφών Θεμάτων, καθώς και του Νόμου για την Προστασία των Προσώπων που Αναφέρουν Παραβάσεις του Ενωσιακού και Εθνικού Δικαίου, έχει θεσπίσει, θεωρώ, ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο για την πρόληψη και καταπολέμηση της διαφθοράς. Και οφείλουμε να αναδείξουμε αυτό το γεγονός, διότι σε σύγκριση με άλλα κράτη μέλη, η Κύπρος είναι από τα λίγα κράτη μέλη της ΕΕ που έχει θεσπίσει και τις τρεις αυτές νομοθεσίες, κάτι που αποτυπώνεται και σε σχετικές εκθέσεις.
Όπως έχει διαφανεί από τους πρώτους κιόλας μήνες λειτουργίας της, και κρίνοντας από τον αριθμό καταγγελιών που έχουν υποβληθεί, η Αρχή κατά της Διαφθοράς θεωρώ έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών και αυτό είναι από τους πιο καθοριστικούς στόχους που είχε η Αρχή.
To Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, εργάστηκε αποτελεσματικά και έγκαιρα, σε συνεργασία πάντα με την Αρχή, για την προώθηση και έγκριση των σχετικών Κανονισμών, ώστε να μπορέσει η Αρχή να λειτουργήσει, ενώ πρόσφατα είχα ο ίδιος προσωπικά συνάντηση με τον κ. Πογιατζή για να ενημερωθώ για τις εργασίες και τον τρόπο λειτουργίας της Αρχής και πώς μπορούμε ως εκτελεστική εξουσία σεβόμενη απόλυτα τον διαχωρισμό, να ενισχύσουμε την αποστολή της.
Περαιτέρω, με τη συνδρομή του Υπουργείου, έχουν ετοιμαστεί όλα τα απαιτούμενα Πρότυπα Έντυπα για την έναρξη της πρακτικής εφαρμογής του νόμου για τη ρύθμιση του lobbying, τα οποία θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα της Αρχής, ενώ επιπρόσθετα, όπως ο βασικός νόμος προνοεί, η Αρχή βρίσκεται στο τελικό στάδιο σύνταξης ενός Κώδικα Δεοντολογίας, που θα ενημερώνει για επαγγελματικά πρότυπα και καλές πρακτικές τα πρόσωπα που επιθυμούν να εμπλακούν σε διαδικασίες λήψης δημοσίων αποφάσεων, ως επίσης στη σύνταξη και δημοσίευση καθοδηγητικών εγκυκλίων και κατευθυντήριων γραμμών για την ορθή εφαρμογή των προνοιών της κείμενης νομοθεσίας.
Σε ό,τι αφορά στην πρακτική εφαρμογή του νόμου για την Προστασία Προσώπων που Αναφέρουν Παραβιάσεις του Ενωσιακού και Εθνικού Δικαίου, ετοιμάστηκαν, σε συνεργασία με το Γραφείο της Επιτρόπου Νομοθεσίας, τρεις επεξηγηματικοί οδηγοί οι οποίοι απευθύνονται προς τους εργαζόμενους, προς τους εργοδότες και προς τις αρμόδιες Αρχές, αντίστοιχα, και στοχεύουν στην ενημέρωση όλων των ενδιαφερόμενων σχετικά με τις βασικές πρόνοιες του Νόμου.
Παρά τα σημαντικά βήματα που έγιναν, δηλαδή τη θέσπιση και πρακτική εφαρμογή ενός νομοθετικού πλαισίου κατά της διαφθοράς, έχω την έντονη πεποίθηση ότι την ίδια στιγμή απαιτείται, αν θέλετε, συμπληρωματικά, συγκεκριμένη πολιτική πρόληψης η οποία θα αποτελεί βασική συνιστώσα εξάλειψης της διαφθοράς. Και αν θέλουμε πραγματικά να μιλάμε για πολιτικές πρόληψης θα πρέπει να ξεκινήσουμε από την Παιδεία μας. Εκεί τα παιδιά μας, οι μαθητές μας έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με τέτοιου είδους θέματα και θα πρέπει να κτίσουμε κουλτούρα και θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να κτίσουμε κουλτούρα κατά της διαφθοράς. Είναι κάτι που μας απασχολεί, είναι κάτι που έχουμε συζητήσει με την Υπουργό Παιδείας και είναι κάτι που έχουμε στην ημερήσια διάταξη για να συζητήσουμε και με τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο.
Την ίδια στιγμή, η διαφάνεια και η λογοδοσία αποτελούν αναμφισβήτητα σημαντικά συστατικά στην προσπάθεια για ελαχιστοποίηση της διαφθοράς, και μπορούν σαφώς να επιτευχθούν μέσα στο πλαίσιο μιας προσπάθειας συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας των θεσμών και φυσικά και της διακυβέρνησης του δημόσιου τομέα. Είναι, εξάλλου, γενικά αποδεκτό ότι, όσο μεγαλύτερη είναι η διαφάνεια και η λογοδοσία, ειδικότερα στον δημόσιο τομέα, τόσο λιγότερα φαινόμενα διαφθοράς παρατηρούνται.
Ολοκληρώνω, λέγοντας ότι για να πετύχουμε τους κοινούς στόχους καταπολέμησης της διαφθοράς, επικράτησης της διαφάνειας και λογοδοσίας, απαιτείται η συστράτευση και η συνεργασία όλων και ως νέα διακυβέρνηση του τόπου, προσβλέπω σε αυτή τη συνεργασία.
